شرکت‌های هاستینگ وب به کاربران اینترنت امکان می‌دهند وب‌سایت‌هایشان را روی فضای وب در دست‌رس بازدیدکنندگان قرار دهند. تعداد زیادی از این شرکت‌ها وجود دارند که فضای هاست و اتصال اینترنتی وب‌سایت را برای مشتریان‌شان فراهم می‌کنند. علاوه بر انواع مختلف هاستینگ شامل هاست اشتراکی، هاست اختصاصی، هاست مجازی، هاست مدیریت شده و هاست ابری شرکت‌ها و وب‌سایت‌هایی نیز وجود دارند که سرویس‌های هاست مجانی یا رایگان در اختیار کاربران وب می‌گذارند.
مزایای هاست‌های رایگان
در این سرویس‌ها که معروف‌ترین آن‌ها سرویس‌های وبلاگ‌نویسی‌اند کاربر می‌تواند محتوای وب‌سایتش را بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای در فضای سرور شرکت هاستینگ آپلود کند. این نوع سرویس مناسب افرادی است که تازه فعالیت‌شان در فضای اینترنت شروع کرده‌اند و می‌خواهند با فرآیند ایجاد وب‌سایت بیش‌تر آشنا شوند. همچنین افرادی که می‌خواهند وبلاگ‌نویسی را شروع کنند در بسیاری موارد عجله یا تمایل چندانی برای پرداخت هزینه برای فضای هاست ندارند. برای این افراد نیز استفاده از هاست‌های رایگان تنها راه حل است.
در سرویس‌های هاست پولی درآمد شرکت هاستینگ از مبلغی است که مشتریان فضای هاست به طور دوره‌ای –سالانه یا ماهانه- می‌پردازند. اما شرکت‌های هاست مجانی برای کسب درآمد و ادامه‌ی سرویس‌دهی عمدتاً به تبلیغات متکی‌اند. این تبلیغات به صورت متن یا بنر در وب‌سایت‌های مشتریان قرار داده می‌شود.
مزیت اصلی سرویس‌های هاستینگ وب مجانی همان پول نخواستن است. بنابراین برای افرادی که تازه کارشان را در اینترنت آغاز کرده‌اند یا تنها به دنبال طرح مسایل مورد علاقه‌ی خود در وب هستند و منفعت اقتصاد خاصی را از این کار خود دنبال نمی‌کنند یک انتخاب مناسب هستند. برای افرادی که تنها می‌خواهند محتوایی محدود را در یک فضای وب کوچک نمایش دهند و با تبلیغات ناخواسته یا نداشتن نام مستقل برای وب‌سایت‌شان مشکلی ندارند نیز این نوع فضاهای هاست پیش‌نهاد خوبی است. به‌ویژه که مزیت دیگر این فضاهای رایگان این است بیش‌تر وب‌سایت‌های ارایه دهنده‌ی هاست مجانی ابزارها و محیط یک‌پارچه با کاربری آسان و امکاناتی نسبتاً منطقی برای آپلود صفحه‌های وب در حساب‌های رایگان در اختیار کاربران‌شان می‌گذارند. این کار به این دلیل انجام می‌شود که فضاهای هاست رایگان بیش‌تر مورد توجه و استفاده‌ی کاربران تازه‌کار و نابلد است که راحتی کار با این ابزارها برایشان جذاب است و همچنین کاربر پس از عادت کردن به یک محیط مدیریت محتوا کم‌تر میل به تغییر دارد و به این شکل شرکت‌ها می‌توانند کاربران خود را حفظ کنند و بر ارزش مجموعه‌ی وب‌سایت‌هایشان و میزان بازدیدکنندگان‌شان بیفزایند که در بالا بردن درآمد این وب‌سایت‌ها از راه آگهی‌ها بسیار مؤثر است.
معایب سرویس‌های هاست رایگان
با مطالب گفته شده احتمالاً تا حدودی می‌توانید معایب این گونه سرویس‌ها را نیز حدس بزنید. نخستین نکته این است که کاربر در اغلب موارد مجبور است نمایش تبلیغاتی را که خود انتخاب نکرده در سایتش بپذیرد. ممکن است کاربر از لحاظ محتوایی با این تبلیغات مشکل داشته باشد یا به جهت زیبایی‌شناختی تمایلی به نشان دادن این تبلیغات نداشته باشد. این مطلب به‌ویژه در مورد کاربرانی که برای آغاز کسب و کار آنلاین یا معرفی خدمات حرفه‌ای خود در فضای وب رو به این هاست‌های رایگان می‌آورند نامطلوب است. زیرا ممکن است بازدیدکنندگان‌شان را درباره‌ی هویت آن‌ها، وابستگی‌هایشان، و نوع خدماتی که ارایه می‌دهند سردرگم کند.
علاوه بر این کاربر سرویس هاست رایگان نمی‌تواند ادعایی در مورد درآمد این تبلیغات داشته باشد. سود تبلیغ منبع اصلی درآمد شرکت هاستینگ رایگان است و این شرکت تمایلی به تقسیم این درآمد با کاربران رایگان خود –هر چقدر هم وب‌سایت‌های این کاربران باعث جذب بازدیدکننده شود- ندارد. در هاست‌های پولی کاربر در اختیار تمام جنبه‌های فضای هاست و وب‌سایت خود را دارد و در صورت تمایل به نمایش تبلیغات در سایتش خود تصمیم می‌گیرد به چه میزان و چه نوع تبلیغاتی در سایتش انجام دهد و درآمدش نیز به جیب خود او می‌رود و شرکت هاستینگ حقی در این درآمد ندارد.
همچنین در اغلب سرویس‌های هاست مجانی نام دامنهی وب‌سایت کاربر یا یک دایرکتوری از نام وب‌سایت شرکت هاست مجانی یا یک زیر دامنه (ساب‌دومین) از آن است مثلاً به صورت yourname.hostingname.com یا www.hostingname.com/yourname و کاربر نام دامنهی اختصاصی خود را ندارد. در مورد هاست‌های پولی کاربر یک نام دامنهی منحصر به فرد و مختص خود ثبت میکند و نامی از شرکت هاستینگ در نام وب‌سایت او نیست.
فضای هاست فراهم شده در سرویس‌های هاستینگ رایگان اغلب محدودیت زیادی دارد و ممکن است اجازه‌ی آپلود بیش‌تر فایل‌ها مانند عکس، صوت، ویدیو، مستندات،… در این فضاها داده نشود. در مورد هاست‌های پولی کاربر فضای وب را متناسب با نیازهای خود تهیه میکند و در اغلب موارد در صورت نیاز می‌تواند به‌سادگی فضای خود را با پرداخت هزینه‌ی لازم ارتقا دهد. به علاوه یک هاست پولی معمولاً امکاناتی مانند ایمیل، ایجاد دیتابیس متناسب با نیاز، حق انتخاب و نصب سیستم‌های مدیریت محتوا متناسب با ضروریات سایت و سلیقه‌ی کاربر، امکان ایجاد حساب‌های FTP، دست‌رس به کنترل پنل با امکانات کامل برای اعمال مدیریت بر تمام جنبه‌های سایت را در اختیار مشتریان خود می‌گذارند و البته کاربر از پشتیبانی کامل شرکت هاستینگ و اطمینان از جبران خسارت در صورت بروز هر گونه مشکل برخوردار است.
جمع‌بندی معایب سرویس‌ها هاست رایگان
به صورت خلاصه هاست‌های رایگان یا مجانی محدودیت‌های متعددی دارند:
- قرار دادن تبلیغات از طرف شرکت هاستینگ در وب‌سایت مشتریان. برای وب‌سایت غیرتجاری این تبلیغات ممکن است بازدیدکننده را آزار دهد و برای وب‌سایت تجاری وجود چنین تبلیغاتی غیرحرفه‌ای است.
- در هاست‌های رایگان پشتیبانی از مشتری اغلب یا محدود است یا به کل وجود ندارد. معمولاً تنها منبع اطلاعات کاربر بخش سؤالات متداول و راهنمای وب‌سایت است. به هر حال وقتی پولی پرداخت نمی‌شود نمی‌توان انتظار پشتیبانی تخصصی داشت.
- امکان خرابی سرور، محدودیت پهنای باند، عدم امکان گسترش وب‌سایت، و اشتراک منابع یک سرور مجانی با هزاران وب‌سایت دیگر از عوارض یک سرویس هاست مجانی است. اگر سایتی به شکل مناسب در دست‌رس نباشد بازدیدکنندگان زیادی از آن روی‌گردان می‌شوند.
- فضای هاست رایگان محدود است و امکان ارتقا نیز ندارد. کاربر امکان آپلود بیش‌تر انواع فایل‌ها را مانند تصویر، صوت، ویدیو، مستندات در این فضاها ندارد. بنابراین کاربر مجبور است برای قرار دادن این گونه فایل‌ها در وب‌سایتش یک هاست ذخیره‌ی فایل رایگان یا پولی نیز تهیه کند.
- اغلب نام وب‌سایت شما یک ساب دایرکتوری یا ساب دومین از نام وب‌سایت هاست رایگان است. اغلب کاربران دوست دارند نام وب‌سایت‌شان فقط به خودشان تعلق داشته باشد. برای وب‌سایت‌های تجاری این مطلب اهمیت فوق‌العاده دارد.
- در هاست‌های رایگان در بسیاری موارد کاربر به قالب تولید محتوای فراهم شده توسط شرکت هاستینگ محدود است و امکان ایجاد تغییراتی زیادی در آن ندارد. با علاوه کنترل پنل کامل هاست و امکاناتی نظیر ایمیل روی دامنهی شخصی و در فضای هاست شخصی در اختیار کاربر نیست.
- بسیاری از هاست‌های رایگان از لحاظ شکل وب‌سایت نهایی محدودیت‌هایی برای کاربران‌شان ایجاد می‌کنند و عموماً وب‌سایت و وبلاگ‌های تولید شده روی این سایت‌ها تا حد زیادی فرمت و قالب مشابهی دارند.